آداب و رسوم تبریز - قسمت دوم
- جشنهاى نوروز
نوروزخوانىها بيشتر توسط 'ساياچىها' اجراء مىشده که در روستاها و گذر از روستائى به روستاى ديگر و شهرى به شهرى ديگر، مژده رسيده بهار را مىدادند .
از اوايل اسفند خانهتکانى آغاز مىشود. گذشته از خانهتکانى مىتوان به سمنوپزي، سفره ٔ هفتسين، آب چهل ياسين، ديد و بازديد و سيزدهبهدر اشاره کرد. در تمام اين مراسم، آب و سبزه بهعنوان دو نماد حضور دارند که با نشانههاى ديگرى همراه مىشوند .سمنو را زنان با وضو مىپزند و يک شب بيرون مىگذارند تا حضرت فاطمه (س) نقش پنجه ٔ خود را بر آن اندازد و آنرا تبرک سازد .در سفره نوروز، بهويژه در گذشته خوراکىهائى چون ماست دست نزده، برنج سفيد پخته يا خام، گوشت و غذاهائى که اصولاً نشانه ٔ برکت و محصول خوب باشد مىگذارند . نمادهائى مانند آينه، تخممرغ، سمنو، سبزه، شيرني، آب چهل ياسين نيز در کنار آن قرار مىدهند که ترکيبى از برکت و بارورى باشد .
در برخى مناطق آذربايجان شرقي، مردم کوزه يا کاسهاى آب را نزد روحانى محل مىبرند و روحانى بر آن چهلبار سوره ٔ ياسين مىخواند و فوت مىکند. سپس اين آب تبرک را بر گوشه و کنار خانه بهويژه بر دامها و محصولات مىريزند و به کودکان مىدهند، تا هم برکت و بارورى را زياد کند و هم شفا بخشد .
غلاتى مانند گندم، جوميا حبوبات را چندين روز مانده به عيد سبز مىکنند و سر سفره مىگذارند. در ديد و بازديدها ابتدا کوچکترها به ديدن بزرگترها مىروند و اين ديدارها تا سيزده نوروز ادامه مىيابد و در روز سيزده همه به صحرا مىروند و سبزهها را به آب مىاندازند و به جشن و شادى مىپردازند. و دخترها با آرزوى ازدواج، سبزه گره مىزنند .
پس از تحويل سال، مردم نخست به گورستان مىروند و سپس به ديدن بازماندگانى که تازه عزيزى را از دست دادهاند .
رسم است که کودکان صبح روز عيد، کيسه ٔ کوچکى در دست گرفته و به بازديد خانههاى اقوام بروند و صاحبخانهها نيز چيزهائى مثل تخممرغ رنگ کرده، گردو، شيرينى و گاه پول و جوراب به آنها مىدهند. چند روز بعد از عيد نيز خوانچههاى عيديانه آماده مىشود. هر خوانچه شامل پارچه، کفش، جوراب، شيريني، برنج خام و ... است که براى عروس خانواده يا دختر خانواده که تازه ازدواج کرده مىفرستند . - آئينهاى مذهبى
بهمناسبتهاى مختلف مثل مراسم سوگواري، جشنهاى مذهبى و آئينهاى گوناگون در نقاط مختلف آذربايجان شرقى برگزار مىشود
جشنهاى مذهبى عبارتند از :
- جشن ميلاد حضرت رسول (ص)، حضرت فاطمه (س)، حضرت على (ع) و اداى سفرههاى نذري .
- جشن نيمه شعبان روز ميلاد امام زمان (عج ).
- مراسم ماه مبارک رمضان .
- مراسم آخرين جمعه ماه رمضان و عيد فر .
- نماز جماعت عيد فطر .
- مراسم عيد قربان و تقسيم گوشت قرباني .
- مراسم عيد غديرخم .
- مراسم عيد مبعث پيامبر بزرگ اسلام .
مراسم محرم و سوگوارىهاى عبارتند از :
- تشکيل دستهجات شاخسى واخسى (شاهحسين ، واىحسين )
- تشکيل دستهجات سينهزنى و زنجير زنى و نوحه خوانى در مساجد و تکايا .
- قمهزنى صبح روز عاشورا (در حال حاضر ممنوع است ).
- شبيهخوانى يا تعزيه، شمعسوزى در مساجد بعداظهر روز تاسوعا .
- طشتگذارى جهت سيراب کردن عزاداران با انواع شربتها و اطعام .
- گل مالى بر سر و روى خود در روز عاشورا .
- جوش زدن علم براى اداى نذورات مردم عزادار .
- قفل زنى يعنى آويختن قفل از پوست بدن .
- ذغال مالى بر صورت .
- تزئين اسب به نشانه اسب امام حسين (ع )
- اداى ندر و سياه پوشيدن در طول ماه محرم .
- مراسم روز سوم و چهلم (اربعين حسيني) عاشورا .
- مراسم شبهاى قدر و احياء شب نوزدهم (ضربت خوردن حضرت على (ع)) و ۲۱ رمضان (هنگام شهادت آن حضرت ).
- ۲۸ صفر مراسم رحلت حضرت محمد (ص ).